Utrechtse aanpak voortijdig schoolverlaters bespaart samenleving 7,9 miljoen euro

Focusaanpak

In Nederland hebben gemeenten de wettelijke taak om voortijdig schoolverlaters – de groep jongeren zonder schoolinschrijving en startkwalificatie tot 23 jaar (vanaf 1 januari 2026 tot 27 jaar) – richting school of werk te begeleiden. In Utrecht gaat het om zo’n vijfhonderd nieuwe voortijdig schoolverlaters per jaar. Sinds 2016 kiest de gemeente voor de zogenoemde Focusaanpak, waarvan de kern is dat de gemeente de jongeren actief benadert.

Wethouder Dennis de Vries, Jeugd: “Hiermee onderscheiden we ons in Utrecht van de gangbare aanpak op voortijdig schoolverlaten. We mailen, appen, bellen, schrijven een brief en gaan – als dat nodig is – zelf langs. Net zolang totdat het eerste contact is gelegd. Jongeren hoeven dus niet om hulp te vragen. Wij zetten de eerste stap. De begeleiding is volledig op maat en gaat meestal over meer dan een schoolinschrijving of het vinden van een baan. Vaak spelen er dingen die groter zijn, zoals mentale problemen of schulden. Stap voor stap pakken we samen de problemen aan. En als er specialistische ondersteuning nodig is, verbinden we jongeren met de juiste specialistische hulpverleners in de regio. Maar we blijven altijd naast ze staan.” 

De afgelopen tien jaar heeft de gemeente Utrecht de Focusaanpak doorontwikkeld. De belangrijkste doelen van de Focusaanpak zijn een schoolinschrijving, werk of een specialistisch traject dat hieraan bijdraagt. In schooljaar 2024-2025 heeft de gemeente alle 1.822 jongeren in de doelgroep benaderd, en wist bijna 90% hiervan daadwerkelijk te bereiken. Van die 90% heeft de gemeente 316 jongeren begeleid, wat heeft geleid tot 72 jongeren met een nieuwe schoolinschrijving, 100 jongeren met een baan en 36 jongeren die naar specialistische hulpverlening zijn toegeleid. Het komt erop neer dat de gemeente 65% van de jongeren die ze hebben begeleid hebben kunnen helpen, en zelfs 80% als een traject bij Werk en Inkomen wordt meegeteld.

Maatschappelijke kosten-batenanalyse

In 2025 is een maatschappelijke kosten-batenanalyse uitgevoerd naar de effectiviteit en maatschappelijke impact van de Focusaanpak. Deze analyse laat zien dat de aanpak een sterke meerwaarde heeft voor zowel jongeren zelf als de samenleving als geheel. De Focusaanpak resulteert onder andere in substantieel meer jongeren met een schoolinschrijving (+75% ten opzichte van jongeren zonder Focusaanpak) en meer werkenden (+7,69% ten opzichte van jongeren zonder Focusaanpak), waarmee jongeren worden bedoeld die meer dan twaalf uur per week werken. Met andere woorden: minder maatschappelijke uitval en gelijkere kansen op een duurzame toekomst. De aanpak draagt bij aan hogere private inkomsten, hogere inkomsten vanuit belastingen, lagere zorgkosten en een afname van criminaliteit. Daarmee levert de aanpak de maatschappij een netto-voordeel van 7,90 miljoen euro op. Kortom, de Focusaanpak werkt en levert met een beperkte investering – de aanpak kost de gemeente jaarlijks ongeveer 0,55 miljoen euro aan personele inzet – een structureel hoog maatschappelijk en financieel rendement op.

De Vries: “Ik ben pasgeleden met onze Focusbegeleiders op pad geweest, onaangekondigd langs de deuren bij voortijdig schoolverlaters. Ik vond het bijzonder om te zien hoe je, letterlijk, in iemands leven stapt, en ook écht het verschil voor hem of haar kunt maken. Naast de persoonlijke verhalen ken ik natuurlijk ook de cijfers van voorgaande jaren, waaruit blijkt dat de aanpak een succes is. Met de maatschappelijke kosten-batenanalyse zijn de voordelen van de Focusaanpak nu ook in geld vertaald, en het is niet mis wat het de samenleving oplevert. Ik wás al heel trots op onze Utrechtse Focusaanpak, maar nu de maatschappelijke kosten-batenanalyse er ligt hoop ik nóg meer dat meer steden voor zo’n aanpak zullen kiezen – in de eerste plaats voor de jongeren zelf.”