Restauratie Domtoren
We zijn bezig met een grote restauratie van de Domtoren. Dit is aan het einde van de zomer van 2024 klaar.
Wat hebben we gerestaureerd?
Torenspits
Op de torenspits moest het houtwerk en het lood- en leiwerk gerestaureerd en voor een deel vervangen worden.
Lantaarn
De lantaarn (70-95 meter) is het bovenste deel van de toren. Hier moet het meeste en moeilijkste restauratiewerk gebeuren. In de lantaarn is nog veel historisch materiaal uit de bouwtijd (1382). De lantaarn heeft het meest last van wind, zon en regen, omdat dit deel van de toren aan alle kanten open is.
Onderste en middelste deel
Het onderste deel (0-40 meter) en middelste deel (40-70 meter) waren in betere staat dan de lantaarn. De aanpak hiervoor was ‘blokje eruit, blokje erin’. Van het middelste deel waren de tufstenen blokken aan vervanging toe. Erosie en scheurvorming zijn de belangrijkste oorzaken hiervan. Dat geldt ook voor de natuurstenen balustrades die veel schade hadden door de invloed van het weer. In het onderste deel restaureerden we het glas-in-lood van de Michaëlskapel en de Van Egmondkapel.
Bijzondere onderdelen
- Repareren voegwerk aan de buitenkant
- Repareren of vernieuwen van beeldhouwwerk
- Nieuwe installaties waar nodig
- Restaureren windvaan
- Restaureren carillon en luidklokken
- Restaureren glas-in-lood
- Restaureren wijzerplaten en uurwerk
- Nieuwe, permanente verlichting
Planning
| Wanneer | Wat |
|---|---|
| voorjaar 2023 - zomer 2024 | Steiger afbreken. We breken de steiger verdieping voor verdieping af. De verwachting is dat de steiger tegen het einde van de zomer 2024 helemaal verwijderd is. |
| augustus- september 2024 | Opruimen bouwplaats en laatste restauratiewerkzaamheden aan de voet van de toren. |
| 9 november 2024 | Tijdens de Sint Maarten parade organiseren we een viering van het einde van de restauratie. Dan onthullen we ook de nieuwe verlichting van de Domtoren. Daarmee kunnen we de toren straks in kleur aanlichten. |
Feestelijke activiteiten
Utrecht Marketing organiseert het hele jaar door feestelijke activiteiten op en rond de Domtoren. Om te vieren dat de Domtoren steeds meer zichtbaar wordt. Utrecht Marketing is de exploitant van de Domtoren. Bekijk het programma op www.domtoren.nl.
Wegafzetting 12-30 augustus
Vanaf 12 augustus ruimen we de laatste onderdelen van de steiger en de bouwplaats op. We plaatsen een extra hek rond de Domtoren. Die staat op maximaal 2 meter afstand van de bouwschutting die er staat. Het afgezette gebied wordt dus tijdelijk iets groter.
Bereikbaarheid 12-30 augustus:
- De doorgang onder de Domtoren is afgesloten.
- In de ochtend tussen 7.00 uur en 12.00 uur is er geen doorgang voor fietsers en voetgangers tussen Domplein en Servetstraat. U kunt omlopen via Flora's Hof of omfietsen via het Wed. Dit geldt alleen op maandag tot en met vrijdag.
- Dagelijks vanaf 12.00 uur en in het weekend maken wij een pad vrij. Zo kunnen fietsers en voetgangers langs de Domtoren fietsen en lopen aan de kant van de VVV/Winkel van Utrecht.
- Alle horeca blijft dagelijks bereikbaar voor bezoekers.
- Voor autoverkeer is het niet mogelijk om vanaf Domplein de Servetstraat op te rijden. De wegafzettingen duren tot uiterlijk 30 augustus.
Wat hebben we al gedaan?
Serie op RTV Utrecht
RTV Utrecht maakt in samenwerking met de gemeente Utrecht een DocU-serie over de restauratie. Aan het einde van elk jaar verschijnt een nieuwe aflevering, waarin u de voortgang van het project ziet.
- Voorjaar 2024: Terugplaatsen wijzerplaten en wijzers.
- Eind 2023: Werkzaamheden aan de lantaarn afronden.
- Najaar 2023: Start afbreken steiger.
- Voorjaar 2023: Terugplaatsen van het gerestaureerde carillon.
- Voorjaar 2023: De gerestaureerde glas-in-lood vensters zijn klaar.
- Begin 2023: Terugplaatsen van de gerestaureerde windvaan.
- Eind 2022: Lichtarchitect Spiers Major maakt ontwerp voor een nieuwe, permanente verlichting van de Domtoren, waarbij ook gekleurd licht mogelijk is.
- Begin 2021: Besluit om glas-in-lood vensters aan te passen. De 20e-eeuwse architect maakte de vensters bewust heel donker, door meerdere lagen glas over elkaar te plaatsen. Dit brengen we terug naar één laag glas, zodat de verschillende kleuren zichtbaar worden en licht door de vensters kan schijnen.
- Begin 2021: Start initiatief 'Van Dom tot Steengoed' om restmateriaal dat van de Domtoren afkomt een duurzame herbestemming te geven.
- Najaar 2020: Bezoekerslift is geïnstalleerd en wordt in gebruik genomen tot begin 2023. Tijdens de restauratie blijft Utrecht Marketing zoveel mogelijk rondleidingen geven.
- Begin 2020: Coronavirus maakt het werk op de bouwplaats moeilijker. Het project gaat wel door.
- Eind 2019: De bouw van de steiger is klaar en de restauratie begint. We starten bij de lantaarn en werken van boven naar beneden.
- Najaar 2019: Eerste Domdiner. Stichting Utrechts EigenDom organiseert deze en andere activiteiten om extra gelden op te halen voor bijzondere onderdelen van de restauratie.
- Begin 2019: Start bouw steiger vanaf de grond.
- Eind 2018: Aannemingsbedrijf Nico de Bont wordt gekozen voor de restauratie.
- Voorjaar 2018: Planning en kostenraming bekend. De restauratie gaat naar verwachting 5 jaar duren en de kosten schatten we op € 37,2 miljoen. Naast geld van de gemeente wordt de restauratie voor een deel betaald uit verschillende subsidies.
- Najaar 2017: Start restauratieonderzoek met behulp van zeer gedetailleerde foto’s. Om de lantaarn wordt een steiger gebouwd.
- Eind 2016: Rothuizen Architecten wordt gekozen als restauratiearchitect voor het project.
- Voorjaar 2015: Extra inspectie door de monumentenwacht. Groot onderhoud blijkt dringend nodig.
Groot onderhoud af en toe nodig
De Domtoren is al bijna 700 jaar oud en hij moet dagelijks wind, regen, vrieskou en zonnestralen doorstaan. Daarom is het belangrijk om schade te herstellen. Ondanks dat het dagelijkse onderhoud goed is, blijft groot onderhoud af en toe nodig.
We restaureren de toren zo dat de komende 50 jaar geen groot onderhoud nodig is. We gebruiken daarbij de volgende uitgangspunten.
- We behouden zoveel mogelijk het bestaande materiaal
- We houden rekening met bouw- en restauratiehistorie
- We behouden de beeldkwaliteit
- We voeren het sober en doelmatig uit
- We gaan uit van cultuur- en bouwhistorische waarden
- We houden het veilig voor bezoekers en voorbijgangers
Inspecties Monumentenwacht
Monumentenwacht inspecteert de Domtoren jaarlijks. Sinds 2015 hebben zij op ons verzoek dit vaker en uitgebreider gedaan. Zij hebben meerdere inspecties aan de binnen- en buitenkant uitgevoerd. Hieruit bleek dat de bouwkundige toestand ‘redelijk’ en de onderhoudstoestand ‘matig’ was. Daarom was restauratie noodzakelijk. Dit was geen verrassing. Naast het normale dagelijkse onderhoud is ongeveer elke 40-50 jaar groot onderhoud nodig.
Vorige restauraties
De eerste restauratie was tussen 1519 en 1525. Na het rampjaar 1672 en de vreselijke storm van 1674 was er te weinig geld voor onderhoud. De toren raakte in verval. Rond 1833 stond hij zelfs op instorten, maar van 1837 tot 1845 werd de toren weer opgelapt. In 1901 was een lange en grondige restauratie nodig. Deze duurde tot 1932 door problemen die bij de vorige restauratie niet waren aangepakt en door matig onderhoud. In 1975 was de laatste grote restauratie. Er was toen geen geld om alles te doen. De inschatting was toen dat er weer in 2000 gerestaureerd zou worden.