Kunstwerk gastarbeiders

Utrecht krijgt een kunstwerk voor de gastarbeiders. Duizenden gastarbeiders hebben door de jaren heen een belangrijke bijdrage geleverd aan Utrecht. Om hen te bedanken komt er een kunstwerk.

Kunstenaar Aimée Zito Lema gaat dit kunstwerk maken. In het kunstwerk staan de verhalen van vroeger centraal. Het is een kunstwerk in 2 delen. Deze delen krijgen een plek bij de Mariaplaats en in het Majellapark.

Waarom een kunstwerk voor de gastarbeiders?

Gastarbeiders kwamen tussen 1960 en 1970 op verzoek van de overheid naar Nederland. Het ging in die jaren goed met de economie. Mensen kwamen vanuit Turkije, Marokko, Italië, Spanje, Griekenland en (vroegere) Joegoslavië om hier te komen werken. Ook in Utrecht werkten gastarbeiders in de Utrechtse industrie. In de industrie waren veel arbeidskrachten nodig. Daarom wierven grote Utrechtse bedrijven zoals DEMKA, Werkspoor en Douwe Egberts arbeiders in Turkije, Marokko, Italië, Spanje, Griekenland en (vroegere) Joegoslavië. Het werk in de fabrieken was zwaar en vuil en de woonomstandigheden waren slecht. De eerste gastarbeiders en hun families vestigden zich in de stad en droegen bij aan de opbouw en de economische en culturele groei en bloei van Utrecht na de Tweede Wereldoorlog. Niet iedereen bleef in Utrecht. Maar veel van hen bouwden wel hun leven op in de stad.

In 2020 was het precies 50 jaar geleden dat het laatste contract getekend werd. De Turkse Ondernemers Vereniging (TOV) nam daarom het initiatief voor een kunstwerk als eerbetoon aan de gastarbeiders. Veel van deze arbeiders zijn inmiddels Utrechters. Ze willen hun verhalen delen met u en andere inwoners in de stad. Daarom kunt u straks een wandelroute volgen en nemen zij u mee in de bijzondere herinneringen die ze hebben.  

Met dit kunstwerk krijgt de geschiedenis van de gastarbeider een plek in onze stad. Hun betekenis voor Utrecht is nog altijd zichtbaar en voelbaar. De betekenis van de eerste generatie werkt door in het leven van de tweede, derde en vierde generatie.

Het ontwerp en de locaties

Kunstenaar Aimée Zito Lima mag de kunstwerken gaan maken en het bestaat straks uit 2 delen op verschillende locaties. Beide locaties zijn belangrijk voor de gastarbeiders, hun kinderen, kleinkinderen en voor de Utrechtse geschiedenis.

Majellapark

Het grotere kunstwerk komt in het Majellapark te staan. Veel mensen woonden en werkten in Lombok, onder andere bij de machinefabriek Jaffa. Het park biedt ook rust en ruimte om verhalen te delen en over het verleden na te denken.

Het kunstwerk in het Majellapark bestaat uit 3 staande stalen panelen met afbeeldingen en teksten die symbool staan voor het verleden en het heden van de gastarbeiders. Het kunstwerk vertelt het verhaal van de gastarbeiders in onze stad en onze gezamenlijke geschiedenis. Aimée Zito Lema voert de komende tijd gesprekken met mensen uit de gemeenschappen om teksten, foto’s en verhalen voor op het kunstwerk te verzamelen.

Mariaplaats

Net na de Marga Klompébrug brengt Aimée Zito Lema een markering aan op de stenen zitrand rond de eerste boom op de Mariaplaats De plek is gekozen omdat je hier langs komt als je vanaf Utrecht Centraal Station naar de Mariaplaats loopt. Deze route was voor veel gastarbeiders de eerste kennismaking met Nederland. Zij kwamen per trein in Utrecht aan en liepen via deze route naar de vele pensions aan de Oudegracht waar zij een kamer huurden.

Het ontwerp voor deze plek is nog niet bekend, het gaat om een klein kunstwerk als onderdeel van de bestaande rand. De komende tijd werkt de kunstenaar dit verder uit.

Stadsroute

Vanaf de Mariaplaats voert straks een wandelroute door de stad langs een aantal locaties die een rol spelen in de geschiedenis van gastarbeiders in Utrecht. Deze route eindigt bij het kunstwerk in het Majellapark.  

Deze wandelroute gaan we de komende tijd maken, samen met de klankbordgroep.

Overleg met de klankbordgroep

Een klankbordgroep werkt samen met de gemeente en de Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving (ABKV) aan het maken van dit kunstwerk. In de groep zitten mensen met achtergronden uit alle landen waar de gastarbeiders vandaan kwamen. Dit zijn kinderen en soms kleinkinderen van de gastarbeiders. Ze komen regelmatig bij elkaar en bepalen samen wat belangrijk is om terug te zien in het kunstwerk. Ze hebben samen de kunstenaar gekozen en meegedacht over de locaties voor het kunstwerk.

Planning

De kunstenaar werkt het gekozen schetsontwerpen uit naar een definitief ontwerp. Daarna start de voorbereiding voor het maken van de kunstwerken. Er is ook een vergunning nodig voor de kunstwerken, die zal de gemeente aanvragen als de ontwerpen zijn uitgewerkt.

De onthulling van het kunstwerk vindt plaats in het voorjaar van 2024. De onthulling is een moment voor de hele stad.

Achtergrond

Gastarbeiders kwamen tussen 1960 en 1970 op verzoek van de overheid naar Nederland. Ook in Utrecht kwamen gastarbeiders om te werken in de Utrechtse industrie. Zij droegen bij aan de opbouw en de economische en culturele groei en bloei van Utrecht na de Tweede Wereldoorlog. Niet iedereen bleef in Utrecht. Maar veel van hen bouwden wel hun bestaan op in de stad.

Idee uit de samenleving

De Turkse Ondernemers Vereniging (TOV) vroeg om een kunstwerk als eerbetoon aan de gastarbeiders. Ze willen dit graag samen doen namens gastarbeiders van alle nationaliteiten. De term ‘gastarbeider’ wordt gebruikt voor de arbeidsmigranten die in de jaren 60 en 70 uit Italië, Spanje, Griekenland, (vroegere) Joegoslavië, Turkije en Marokko kwamen. Veel van hen kwamen tussen 1960 en 1970 met een wervingscontract naar Utrecht. Dat betekent dat Nederland afspraken maakte met andere landen om mensen in ons land te laten werken. Sommigen kwamen ook spontaan.